Azərbaycan poeziyasında koronavirus mövzusu Humanitar elmlər, Elmi Məqalələr 26 ноября Mərziyyə Nəcəfova,Filologiya elmləri doktoru Həyatın güzgüsü olan Ədəbiyyat hər zaman - müharibələrdə, ixtişaşlarda, faciələrdə öndə olmuş, yaşantılarımızıdan dərhal bəhs etmişdir. 2020- ci il də dünyada covid- 19 pandemiyası ili kimi tarixə düşdü, insanların həyatında yaşananlar ədəbiyyat tarixində də dərin iz qoydu. Hər zaman cətinliklər qarşısında qalanda ədəbiyyatın bütün janrlarında müdaxilələr olunsa da ancaq poeziya və publisistika janrında daha tez münasibət bildiriİir. İin əvvəlindən iqtisadiyyata, səhiyyəyə, maddiyyata dəyən zərbə eyni zamanda insan psixologiyasına, yaşantısına da zərər vurdu. Təbii ki, bunlar ədəbiyyatımızda öz əksin tapmalıydı və tapdı da. İlk gözə dəyən şairlərimizin bu virus haqqında düşüncələrini əks etdirən şeirləri oldu. Bu şeirlərdə virusun törətdiyi ağrı-acı, buraxdığı ölüm- itim faciəsi ilə birgə insan mənəviyyatına vurduğu yaralar da poetikləşdirildi. İlk öncə Azərbaycanda bu virusun aldığı canlardan daha çox bəhs olduğu halda sona doğru bir az yumor üzərində kökləndi. Statistikaya görə, dünyada koronavirus mövzusunda hələ üç ay öncə 200-dən artıq kitab yayınlanmışdı.Bunların arasında amerkan yazıçıların uşaqlar üçün, ingilisdilli yazıçıların isə böyüklər üçün yazdıqları daha məşhurdur.Maraqlıdır ki, şeir bu sosial dəstək marafonunda geridə qalır. Azərbaycanda isə bu sahədə şairlərin fəallığı, şeirlərin mənəvi dəstək gücü seşilir.Şairlərimiz koronavirusa yazdıqları şeirlərdə yaşanan ağrını, acını əksetdirməklə yanaşı, incə məqamlara da işıq tuturlar. Yüzlərlə şairimiz,yazarımız bu mövzuya üz tutdu. Hər bir şairin mövzusu eyni olsa dayanaşma texnikası fərqli xarakterdədir. Bu mənada onların fikir vədüşüncələri maraq doğurur. Əsasən internet səhifələrindən, “Ədəbiyyatqəzeti”ndən bu mövzuda şeirlər oxucular arasında diqqət çəkdi. Xüsusiləşeirləri sevilərək oxunan Qulu Ağsəs, Firuzə Məmmədli, İlham Qəhrəman,Şövket Horovlu, Aybəniz Əliyar, Adilə Nəzər, Təranə Turan Rəhimli,Səhər Əhməd, Rəsmiyyə Sabir, Nizami Muradoğlu, Təranə Məmməd,Lütfiyyə Əsgərzadə, Elza Məmmədova və adlarını çəkmədiyim onlarcaşairin şeirləri mövzu baxımından aktual olduğu qədər də Azərbaycanşeirinin gözəlliklərini bütün tamlığı ilə özündə əks etdirdi. İlk öncə QuluAğsəsin koronavirus mövzusunda yazdığı şeirlər diqqətimizi çəkdi. Hərşeirində bədii lövhə, bədii portret, yüksək informativliyə malik müəllif təsviri yaradan şairin, bircə poetik nümunəsinindəki, əslində təfsilata ehtiyacı olmayan mənzərə yaratmaq bacarığına nəzər salaq: Zivələrindən yaş əllər asılan - Bakım! Pakım! Bu dəmdə: quşlar səkidə gəzir adamlar damda... Çıxardı insanların bütün maskalarını eyni maska taxdı cahana virus: ağac – virus, maşın – virus, bina – virus, bir yandan koronavirus, bir yandan karantinavirus... İlahi, özün bax – ya eyvandan şəhər sal, ya da küçələrə qanad tax!.. Dünyanı cənginə alan, milyonlarla insanı qorxuya salan koronavirus pandemiyası dövründə sözün sadiq əsgəri yenə öz postundadır. Bədii portretin yaratdığı “süjetli film” gözlərimiz önündə yeni dünyanı canlandırır. Yenə ön planda İnsan, yenə istinad yeri Tanrı. Qulu Ağsəsin bu mövzuda yazdığı hər üç (hələlik) şeir ədəbi ictimaiyyətdə müsbət reaksiyalar yaratmış, onun şeirlərinin təsirilə müxtəlif müəlliflərin yeni nəzm nümunələri ortaya çıxmışdır. Bu onu göstərir ki, bizim şüurumuz artıq apokalipsis mövzusuna hazır vəziyyətdədir: – Əgər doğrudan sevirsənsə, şərtim budur: çəkilək bir hücrəyə, amma məndən uzaq dur... Sabun köpüyü partlatsın qoxusu sarımsağın, Kefli əllərin doqquz yazsın on barmağı ... Apokalipsis mövzusunda qorxulu süjetli yazanlardan fərqli olaraq, Q.Ağsəsoxucuya sevgi aşılayır. “Daha kimdən, kimdən yazaq, uzaq, aman Allahuzaq...” (V.Səmədoğlu) tərəddüd-həyəcanı keçirmir. Bilir ki, məsafə saxlanılması gərəkən cismdir. Ruh deyil: Çölə çıxma! Telefona baxma! Darıxma! ...Başqa şərtlərin də olsaydı, kaş: Maskasız olmazsa, maska da olmasın, Yas olmazsa, ölüm də olmasın, Toy olmazsa, sevgi də …olsun! – sözləri çıxsaydı dodağından… Asacam özümü!- şərt cümləsinin budağından… Və yaxud; Sizə kimdən danışım – tək qadından gül ağzını açmırdı dişlərinin ucbatından. Çoxundan kəsdi, azından kəsdi, bir əliydi, bir boğazı boğazından kəsdi, dişlərini düzəltdirdı – elə ki əlinə maya düşdü, aylarla gördüyü röya çin oldu, qəfildən pandemiya düşdü bütün dünya Çin oldu... Dözmədi, gül ağzını açıb çıxdı evdən – bir o idi yer üzündə, bir də taclı mələkdi! Baxışdılar, ikisi də qəh-qəhə çəkdi... Pandemiya qurbanlarının xatirəsinə həsr olunan bu şeir coğrafiya tanımır --COVİD-19 sərhəd tanımayan kimi… İlham Qəhrəmanın isə bu mövzuya müraciəti yenə də çox hallarda olduğukimi folklorumuza köklənir, bayatı janrına müraciət edərək koronavirusqorxusunun insanları evə yığmasını poetikləşdirir.Karvançı dəvə yığdı,Dəvəni səfə yığdı.Qorxunun ağzı yansın,Hamını evə yığdı.Sənətkarlıq baxımından da diqqət çəkən bu bir bəndlik nümunədə şairkoronavirusun hökmünü, gücünü çox mahir şəkildə ifadə edir.Şair ölkədə olan iqtisadi çətinliklərə də göz yummur, gənclərin, xüsusiləişsiz insanların maddi dəstəyə olan ehtiyaclarını da dilə gətirməyə bilmir. Ona görə ki, İlham Qəhrəman xalqını, vətənini sevən, onların dərdini öz dərdi bilən şairlərdəndir. Yeri gəlmişkən müstəqillik dövründə Vətənin dərdini, ağrısını onlarca kitaba sığdırıb. Torpaq itkisi mövzusunda 100-lərcə şeiri müasir poeziyamızın incilərindən sayılır. Onun “Oğul” adlı şeiri də gənclərimizin korona dövründə yaşadığı çətinlikləri əks etdirir. Dövlət tərəfindən işsiz gənclərə ayrılan pulun acgöz məmurlar tərəfindən insanlarayetişməməsi şairi dilə gətirib. İşsiz oğlunun simasında gənclərə ağsaqqalöyüdü kimi səslənən misralar yerinə düşüb.Yoxsul qazana gön qoyar,Ha qaynayar bişməz, oğul.Körpələr yuxu tutuncaQazan oddan düşməz ,oğul.Axrıncı bənddə şairin bir az da alın yazısından gileyi şeirin təsirgücünü artırır. Halal adamın boğazından keçməyən haram tikə şairin gəncliyə nəsihəti kimi qarşılanır.Nə qandın alın yazından?-Ya çəkicsən, ya da zindan.Halal adam boğazındanHaram tikə keçməz, oğul.Şairin koronavirus mövzusunda yazdığı “Faraş ölümlər” şeiri də diqqətçəkir. Bildiyimiz kimi “faraş” sözü dilimizdə mövsümündən, vaxtından əvvəl yetişmiş meyvə-tərəvəzə aid edilir. Hətta eldə-obada tez böyüyən cücələrə də faraş deyirlər. İlham Qəhrəmanın bu şeirdə ölümü dəyərdən düşmüş kağız pula bənzətməsi, ölümün kağız pul kimi gözdən düşməsi ideyası yaşantımızın real təsviri kimi çox dəyərlidir. Əslində şeirdə covid-19-un qurbanı olan körpələrdən bəhs edilir – yəni vaxtsız, faraş gələn ölümlərdən. Şairin bu mövzuya həsr olunan başqa bir maraqlı şeiri isə “Üzrümüz yoxdur” adlanır. Şeirdə dünyanı pis niyyətlə sınaq meydanına çevirənlərə, onu pis günə qoyanlara, gələcək nəsillərin yaşamaq hüququnu düşünməyənlərə lakonik şəkildə bir üsyan var:Bizdən olanların qarşısındaüzrümüz yoxdur...Bənd olmadıq, məhəl qoymadıqtabulara, yasaqlara,Dünyanın yaxşısını yaşadıq,pisini saxladıq uşaqlara.Firuzə Məmmədlinin ” Get” başlıqlı şeirində isə üç saatlıq icazə ilə evdənçıxmaq məsələsinə münasibət bildirilir. Qəhrəmanın fikrinin saat əqrəbindəqalması, görmək istədiyi işi görə bilməməsi bir az da yumoristik dillə verilsədə əslində isə yaşanan bir həqiqərdir.Belə getsə, hər gediş bir dərd olur,Gedişinə gəlişində sərt olur.Üç saatlıq yol ölçüsü sərt olur,Qalsın elə Sms-də gözün, get,“Evdəqal”in söz-sovundan üzül, get…Bir az da moderin üslubda yazılan bu şeirdə həyatın reallığı əks olunub.Şeirin digər bəndlərində də müəllif dilimizdə işlənən yeni sözlərdənməqamında işlədərək şeiri daha da oxunaqlı etmişdir.Yeni səpkili şeirləri ilə diqqət çəkən Aybəniz Əliyarın bu mövzuda beş şeirimaraq doğurur. “Evdə qal” başlığlı bu şeirlərdə evdə qalmağa vəkoronavirusa münasibət bir az da fərqli məqamlarla oxucuya çatdırılır. Buşeirlərdə bu şəhərdən digər şəhərə getməyə həsrət çəkənlər də var,sevgilisi üçün darıxanlar da var, bu çətin günləri taleyin işi kimidəyərləndirənlər də var, bu adamsız küçələrdə Allahla üz-üzə qalmaqistəyənlər də var. Onun yaratdığı qəhrəman bəzən də düşünür ki,Saat 11-i keçib,Sən yatırsan bəlkə də...Biz görüşməyək deyəKarantin var ölkədə.Əslində təhlilə sığmır bu beytlər, bəlkə də elə ipə-sapa yatmayan karantindövrünün insan ruhunu sığallayan misralarıdır bu şeirlər.Bir az xəyal atın çap,Nə qədər sağdı dünya.İndi bir koronoyaDayanacaqdı dünya.Şairin arzuları karantin dərdindən daha yüksəkdə dayanır. Nə baharıngələcəyini bilir, nə də ki, bu həsrətin bitəcəyini. Amma arzuları üçünyaşayan qəhrəman sonda ölümün adiliyini vurğulayır. Nədənsə bu qədər yaşananlara təccüb etməyən qəhrəman son zamanların ən real obrazıdır əslində.Nədənsə təəccüb etmirəm daha,Bu bahar ya gələ, ya da gəlməyə...Bir yanar od ola, bir də daş kaha,Arzular olmaya... Nə var ölməyə...Şairin şeirlərində çörəyi daşdan çıxan insanların dərdi də boylanır. Buinsanların əllərinin qabarında göyərirdi arzuları. Evinə bir parça yavançörək gətirən bu insanların evdə qalması, onların evlərinin dirəyininçökməsidi əslində, yeri gəlmişkən bu günkü şeirimizin əsas mövzusu daelə bu insanlardır.Nə qədər adam var idi,Daşdan çıxırdı çörəyi.İndi heç tapmır onu da,Çöküb evinin dirəyi.Günümüzün realığlarını bütün tamlığı ilə bir bəndə yerləşdirən şairəvəziyyətdən çıxış yolu kimi sanki dövlət məmurlarına səslənir.Şövkət Horovlunun da şeirlərində “Zindan olub” misraları ilə oxucuyamürzciət olunur. Altı aylıq karantin günləri hər zaman insanlarla ünsiyyətinvacib olduğunu vurğulayan, ailəyə gəliş-gediş olmayan ev zindan olur.Gələnə-gedənə açılmır qapım,Öz evim özümə bir zindan olub.Deyən şair bəzən öz-özünə bəlkə Allahın yanında üzümüz qaradır, birgünah işlətdik ki, bu qədər ağrğı-acı çəkirik deyə düşünür.Hələ sağalmayan neçə cür yaram,Sinəmi yandıran ahım durursa.Üzümə-üz tutub gəlirəm, Allah,Bağışla, yanında günahım varsa!Yaşanan reallıqlar şairəyə əzab verir. Ölkədə olan kasıbçılq, varlılarınlaqeyidliyi, məmurların nəfislərinin artması, belə zamanlarda aşağıtəbəqədən olan insanların hər zaman olduğu kimi koronavirus zamanı damaddi vəziyyətlərinin aşağı olması şeirdə günün görüntüsünü yaradır.Toxun da aclardan xəbəri yoxdur,Solğun baxışlardan ehtiyac yağır.İnsan nəfisindən kənara çıxıb,Tanrım, beləsini insafa çağır.Əslində bu mövzulu şeirlər bu gününmüzün mənzərəsi baxımından daəhəmiyyətli rol oynayır. Şövkət xanım bir tərəfdən də publisistik yazılarındainsanları ayığ olmağa, ailə üzvlərini qorumağa çağırır. Şairə həyatında ikimüharibə yaşamış biri kimi bu gün koronavirusu da müharibə iləeyniləşdirir. Bu bəladan qurtara bilmənin yolunu birlikdə mübarizə aparıb,qalib gəlməkdə görür.Koronavirus mövzusu Adilə Nəzərin yaradıcılığında çoxluq təşkil edir. Bumövzuda ona qədər şeiri mətbuat səhifələrində işıqlandırılıb. Məqalədə üçşeiri üzərində dayanmaq daha məqsədəuyğundur. “Ona deyin” şeirindəkiqəhrəman özünəməxsusluğu ilə yadda qalır. Qəhrəman virusun gətirdiyibəlaları görür. Bir az hökümlü olan qəhrəman virusa törədtiyi oyundan bəhsedir. Maraqlı odur ki, demək istədiklərini özü söyləmir, söylətdirir. “Onadeyin” deyə müraciət edir. Ədəbiyyatdakı qəhrəmanların çoxu bu taclıbəlanın dünyadan uzaq olmasını adi qaydada diləsələr də Adilə xanımınqəhrəmanı bu arzunu belə poetikləşdirir.Ona deyinki,-Yuva qurmaq həvəsində olan var-Xanım qızlar, bəy oğlanlar...Gülü burnunda solanlar...Ona deyin,-Doru sınmış gəmilər var sularda,İlişib qalmışam mən də qarışıq duyğularda.Ona deyin,-Bilən varmı indiyədək kim nə əkdi - nə dərdi...Bütün sevinclərin sonu kədərdi...Günəşin də sultanlığı günbatana qədərdi…Poeziyada koronavirusa meydan oxuyan şairə “Ona deyinki” şeirində çoxfaciələri, həyatın bütün yaşantılarını xatırladır. Sanki bununla insanın ən aliməqamda dayandığını yada salır. Və ən əsas da insanın Tanrıyagüvəndiyini, Allahından güc aldığını xatırladır. “Hayqıraram Tanrı duyar,fırtına qopararam, tərs dönər fələyin çarxı, qurudar hər çayı, arxı” Bumisralrda insanla Tanrının birliyi və gücü insanın yaratdığı koronavirusa qalibgələcəyi anlamı verir. Əslində buradakı qəhrəman hər zaman qalib gələnədalətdir.Müəllifin Koronavirusa (zarafatyana) yazdığı şeir əslində daha realdır.Virusun haradan gəlib çıxdığını düşünən qəhrəman yenə də ona meydanoxuyur. Amma şairənin şikayəti yalnız taclı virus deyil, bir az dayaşadıqlarımızdır. Bu günümüzdür. Ölkədə məmur özbaşnalığı, başları”hörmətə” qarışan gömrük işçilərinin bu günü bir az yumorlu, şəkildəpoetikləşdirilib. Bu şeirdə “gizli səs vermə”, “həci hacılar” kimi ifadələrlə bugünki həyatımızın real boyalarını verə bilir.Farsmı atdı səni, gürcü, yoxsa rus,Gömrükdənmi keçdin koronavirus?!Kim sənə səs verdi qutudan çıxdın?!Yazdın gəlişinlə hamını, yıxdın...Başları “hörmətə” qarışdı yəqin,Bizim əli təmiz gömrükçülərin.Dəyişibdi çoxdan həci hacılarSarımsaq iyinə gülab qoxusunu.Bu misralardan bir millətin yaşayışı boylanır. Bu qədər real təsvirlərdövrümüzün nəbzini çox mükəmməl şəkildə əks etdirə bilib, əslində buyaşadıqlarımız koronavirusdan daha güclü faciədir. Ölkədə aşağılarınyaşadığı pulsuzluk şeirin sonunda son məqama çatdırılır. Koronavirusamüraciət şairin demək istədiklərini açıq çılpaq, bütün tamlığı ilə oxucuyaçatdırır.Gəlibsən, kəsibsən qapını, arsız,Onsuz da ölürdük pulsuz-parasız.Hardan tutacaqsan koronavirusCanda yer qalmayıb ki, canda yarasız.Şeirdə Mİrzə Ələkbər Sabir deyimi oxucunu düşündürür.Koronavirus mövzusu Səhər Əhmədin yaradıcılığında da diqqət çəkir.Onunhəm şeirlərində həm də köşə yazılarında bu faciənin fərqli izləri həyatımızdaiz qoyur. Səhərini əvvəl şeirlərinə müraciət etmək yerinə düşür, zamanıgələndə köşə yazılarına müraciət edəcəyik. “Həyatın təntənəsi” şeiri iləmüəllif koronavirusun bizlərə nə verdi? sualının sanki cavabını verir.Torpaqda mina kimi partlamağa hazır olan koronavirusun nə verdiyi bəlliolur.Gündəmdə ölüm xəbəri,Təqvimdə bayram günü.Havada “Koronavirus”Torpaqda mina kimi...“Dışarıda sren səsi”,Evdə bayram süfrəsi.Ölümün vahiməsinəHəyatın təntənəsi.Şairin ölkəmizdə virusun gəlişinin əsas ilaxır çərşənbəsinə təsadüfedilməsi, həyatın isə davam etməsi, təbiətin xəbərsiz çiçək açması məqamıda bir dirçəlişə, ümidə olan işarədir, daha sonrakı bənddə də günəşhəyatımızın və ədəbiyyatımızın oyanış simvolu kimi koronavirus dövründədə insanlara bir ümid verir. Elə özünün də dediyi kimiBir də gülümsəyən Günəş,Təsəlli təbəssümü.Qaranlığın üzərindəQələbə təcəssümü...Təranə Turan Rəhimli isə insanları özünə gəlməyə səsləyir. Dünya canverir - deyə haray salan şair yaşadıqlarımızda insanı da günahlandırır.Müəllif savaşlarda tökülən qanların bu kimi fəlakətlərə yol açmasına səbəbolmasında rolu olduğunu vurğulayır. İnsan olan kəslərin insanlıqdan uzaqolmasının nələrə gətirib çıxardığı şairin səsinin ucalmasına səbəb olur.Savaş və ölüm saçan , qarşısı heç nəylə alına bilməyən, ölüm hökmlü virusqarşı-qarşıya qoyulur. Və bu şeirdəki mərhəmətsizlik ideyası oxucunudüşünməyə səsləyir. Yaşadığımız faciəni sevgi yetməzliyində görənmüəllif şeirin sonuna qədər bu ideyanın üzərində dayanır.”Sevgi yetməzliyikəsir nəfəsin, elə dərdə düşüb qurtula bilimir” ifadəsi ilə yaşadığımız şoxməqamlara işiq tutur. Mərhəmət hissinin yoxluğu yaşantılarımıza yol açanəsas amil kimi diqqətə çəkilir.Mərhəmət daş olub, heyrət donuxub,Körpə gözlərində yaş güllələnir.Fəsillər ömrünü yaşaya bilmir,Payız vərəmləyir, qış güllələnir.Hər kəs təbiətə min bir don verir,Özünə gəl, insan, dünya can verir.Savaşları, qırğınları bu yaşananlara səbəb bilən şair, “Şəhid qanlarındaninsan göyərmir” deyə insanın aliliyini əsas qəbul edir. Bir insan ömrü heçnəylə əvəzolunmaz ideyası şeirin əsas ana xəttini təşkil edir.Savaşlar fitnəkar, qırğınlar nahaq,Şəhid qanlarından insan göyərmir.Torpağın üstünü viran qoyanlarTorpağa əkilən canlara dəymir.Tarix yaradana imtahan verir,Özünə gəl insan, dünya can verir.Şeirdə insanın yaratdığına qənim kəsilməsi, dünyanı viran edərək,yaratdığını məhv etməsi ideyası insanı düşündürür. İnsanın həm yaradıcıolması, həm yer üzünü məhvə aparması təsiredicidir. Qiyamət hərməqamda insana çağırış etsə də İnsan özünə gəlmir.Və insanın insana vəyer üzünə tutduğu divan zaman-zaman onun faciəsinə çevrilir. Bu günyaşadığımız koronavirus facəsi də məhz elə insanın yaratdığı fəsaddır.Şeirin son bəndi onun məğzinin daha dərindən açılmasına imkanyaradır.Allah silkələyir düşüncələri,Tərpədir altını, üstünü yerin,Bəşər yada salmır haqqın cəzasınKönüllü köləsi olduqca sərin.Qiyamət özünü hey nişan verir,Özünə gəl insan, dünya can verir.Yaşantılarımızı bütün tamlığı ilə xatırladan bu poeziya nümunəsi əslindədəyərli bir xəzinədir.Təranə Məmmədin yaradıcılığında da koronavirus mövzusu maraqdoğurur. İnsanın səbəb olduğu təbiət hadisələri “insanın törətdiyi faciələrdi”ideyasın verir.Yalnız çətin günündə tanrıdan imdad istəyən insanlarınhaqqa-ədalətə münasibəti yaşadığımız faciələrə yol açır. İnsanların buqədər qəddarlaşması Tanrı tərəfindən qəbul edilmir.Deyir mən yaratdım səni, dedim; ol!Demədim iblisə gedib qardaş ol.Bu “taclı vahimə” günahlarındır,Özün qazanmısan, özün xilas ol!Deyə fəryad edən şairə insanları haqqa-ədalətə çağırır.Nizami Muradın isə “Evdə qal”, “Ay virus” şeirləri satrik üslubda yazılıb.Evdə qalmaq əladı deyə şair millətin yaşantıların diqqətə çatdırmaqla, yaşanan çətinlikləri də yumorlu ifadələrlə dilə gətirir.Dövlət verir maaşını,Gözdən çıxart daş-başını,Al önünə yoldaşını,Otur, kişi, evdə qal.Var yeməyin, işməyin,Əksik deyil heç nəyin.Karonavirus dövrünün altı aya qədər uzanması insanların maddi v mənəvisıxıntılarının artması Nizami Muradın şeirində əksin tapmışdır.Rəsmiyyə Sabirin mahnı sözləri üzərində kökləmiş misraları bir azkoronavirus faciəsini belə demək mümkünsə yumşaltmağa, birlikdə bufaciəni aşmağa nail olmağa səsləyir. Virtual aləmin bu işdə insana köməklikedə bilməsində görən şairə evdə qalmaqla bu mübarizə aparmaq kimifikirləri dəstəkləyir. “Korona” adlı şeirindəEvdə qal, xilas eylə,Başqasını, özünü.Sən virtual aləmdən,Söylə ürək sözünü.Biz birlikdə güclüyük!Biz hər zaman həmrəyik!Bu tipli şeirlərin də çətin zamanlarda böyük əhəmiyyəti var. Təbii ki, uzunzaman ərzində ev şəraitində psixoloji durumları zəifləyən insanlarda bir azda olsun əhval-ruhiyyəni qaldırmaq ədəbiyyatın və incəsənətin üzərinədüçən vəzifələrdən biridir.Elza Məmməd isə “Koronavirus” şeirində yaşadığımız faciənin adət-ənənəmiz olan xeyir və şər məclislərinə təsirindən bəhs edir. Hər zaman toyməclisi ilə seçilən bu xalqın son aylardakı az qala unudulan adətlərimizingözəlliyi vurğulanır. Şair çox təssüf hissi ilə o günlərin daha yaşanabilməməsini poetikləşdirir.Misralarada toy adətlərimizin ən gözəli sayılan“Toy qapısında qırmızı xaranın asılması” adətimizi xatırladır.Obada nə düyün, nə də ki, toy var,Qırmızı xaraya həsrət qapılar,Sevənlər nə qədər ayrı qaldılar,Bumuydu niyyətin təzəcə virus,Nədir günahımız , ay koronavirus?Xeyir adətlərimizin unudulmağa doğru getməsindən narahatlıq keçirənşairə hüzür günlərimizin qeyd edilməməsinə də eyni dərəcədə üzülür və ənçox da itki verən insanın bir-birinə olan ehtiyacını dilə gətirir. Müəllif toymərasimində toy qapısı obrazını xatırlatdığı kimi cənaza qapısının da bağlıqalmasını ürək ağrısı ilə diqqətə çatdırır.Cənazə qapısı bağlı qalıbdır,Qurana, fatihəyə həsrət olubdur,Analar saçını gizlin yolubdur,Bu qədər iztirab, olarmı,virus?Nədir, günahımız, ay koronavirus?Dünyada tüğyan edən bu virusun böyük bəlaya çevrilməsi mövzusu ədəbiyyatda hələ də davam edir.Çox təbii ki, bu faciənin həlli ədəbiyyatdan getmədiyi halda amma insan psixologiyasına və mənəvi zərbələrə bu nümunələr az da olsa təsir göstərir. Mübarizə aparmaqda və mənəvi qalibiyyətə yollara işıq sala bilən poeziya bu çətin aylarda öz köməyini əsirgəmir.ZiM.Az. Muəllif huquqları qorunur. Məlumatdan istifadə etdikdə istinad mutləqdir.