AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Unudulan sözlər yaşadılsın: “Divanü lüğat-it türk” mövzusunda konfrans keçirilib

Tədbir AMEA-nın Ədəbiyyat və Folklor institutları və Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə baş tutub.

Konfransı AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli açaraq tədbirin Azərbaycan və türk dillərinin inkişafı prosesində unudulmuş sözlərin yenidən dilə qaytarılması probleminə həsr edildiyini bildirib.

Alim mədəniyyət xəzinəsi olan Mahmud Kaşğarinin "Divanü-lüğat-it türk" əsərinin XI əsrdə söz varlığının genişliyini və müxtəlifliyini gözlər önünə sərdiyini, o dövrdə insan və cəmiyyət həyatıyla, həmçinin maddi və mənəvi mədəniyyətimizlə əlaqədar maraqlı qeydlərin ortaya qoyulduğunu söyləyib.

Akademik İ.Həbibbəyli əsərin türkçənin ilk lüğəti, antologiyası, ensiklopediyası və dil məlumatı kitabı olduğunu bildirib və qeyd edib ki, 7500 sözdən ibarət olan nəşr türk dilinin yayılmasını təmin etmək üçün yazılıb. Əsərin quruluş etibarı ilə lüğət olduğunu deyən akademik burada hikmətli sözlər, atalar sözləri, şeir, nəsr kimi zəngin nümunələrin də yer aldığını diqqətə çatdırıb. Vurğulayıb ki, lüğətdə müqayisəli üsuldan istifadə edilib, yeri gəldikcə fonetik və qrammatik qanunlar izah olunub, həmçinin sözlərin etimologiyası araşdırılıb.

AMEA-nın vitse-prezidenti türk dillərində ahəng qanununun fəaliyyət göstərdiyini ilk dəfə M.Kaşğarinin aşkar etdiyini, “Divanü lüğat-it-türk” əsərinin türk dillərinin tarixi inkişafını, tarixi leksikologiyasını öyrənməkdə, müqayisəli qrammatikasını tərtib etməkdə əvəzsiz mənbə olduğunu söyləyib. Cəmiyyətdə dilin mühüm rolundan da söz açan alim onun daim inkişaf etdirilməsinin, zənginləşdirilməsinin önəmini vurğulayıb.

Sonra çıxış edən Folklor İnstitutunun direktoru, akademik Muxtar İmanov bildirib ki, dilin daxili resurslar hesabına zənginləşməsi prosesində folklor, dialekt və şivələr, ana dilimizdə yazılmış əski abidələr mühüm mənbə rolu oynaya bilər. Bu baxımdan Mahmud Kaşğarinin XI əsrdə qələmə aldığı əsər dil ensiklopediyası, türk dillərinin dialektoloji lüğəti və türkcə ədəbi mətnlər fondu böyük əhəmiyyət daşıyır.

Tədbirdə Türkiyənin Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin layihə rəhbəri Səlma Koseoğlu, Hacəttəpə Universitetinin kafedra müdiri, professor Özkul Çobanoğlu, Ankara Universitetinin kafedra müdiri, professor Üçlər Bulduk və digərləri çıxış edərək mövzu ilə bağlı fikirlərini bölüşüb, birgə elmi araşdırmaların aparılmasının səmərəli olacağına əminliklərini bildiriblər.

Konfrans öz işini bölmə iclasları ilə davam etdirib.

literature.az

ZiM.Az

.