Sərvanə Dağtumas: "Akşin Xəyalın “Mənim erməni oğlum” əsərində ananın mənəvi iztirabları"

Hər insana öz acısı doğmadır. Kiminsə hekayəsini bilmədən, onu qınaya bilmərik. Bu əsərdə azərbaycanlı qadının və onun “erməni” övladının acı taleyi qara boyalarla təsvir olunub. Xocalıda düşmənə əsir düşən Elnurə bir neçə erməni tərəfindən təcavüzə uğrayır. Əsirlikdən qayıdarkən, hamilə olduğunu öyrənir. Bu xəbəri həmyerliləri xoş qarşılamır, hamı onu günahlandırır, “ermənini artığı” kimi görür. Cismi bir müddət düşmənlər tərəfindən əsir alınmış Elnurənin ruhunu, mənəvi aləmini bu dəfə öz həmyerliləri əsir alır. Təkidlə Elnurənin anası ilə atasının yaxşılıqlar etdiyi dayısı bu fədakarlıqların qarşılığında Elnurənin övladını tələf etməsini təkid edir. Ana dilemma qarşısında qalır. Bu dilemmada övladını seçir. Onun atası erməni olsa da, o bu acı taleyinə acı göz yaşları töksə də, analıq instinkti tərəzidə ağır basır. O , bütün qınaqlara, tələblərə rəğmən, övladının işıqlı dünyada göz açmasını istəyir, ona ruhunu verir, onun atası erməni olsa da, o, övladını türk ruhunda böyütmək istəyir, südü ilə, laylaları ilə övladının ruhunu tərbiyələndirir ,övladının oğlan olması da təsadüfi deyil.
Həmyerliləri, xüsusilə də doğma dayısı ana ilə balaya gün vermir, ananı buranı tərk etməsə, həbsi ilə hədələyir. Xəyalları, arzuları həbs olunmuş ananın cisminin həbs olunmasının bir önəmi vardımı? Ancaq Elnurə öz həyatından yox, övladının həyatından qorxurdu. Elnurənin dayısı, dayısı uşaqları Elnurədən utanırdılar, çünki namusları “ləkələnmişdi”, ona qol-qanad gəlmək yerinə, ona nifrət edirdilər.
Elnurə övladının taleyindən qorxub onu bu dünyanın “canavarlarına” yem etməkdənsə, intiharı seçdi, daha doğrusu qurtuluşu, xilası. Düşmənlərimiz tək Elnurənin yox, neçə-neçə qızlarımızın arzularını gözlərində qoydular. Lakin qalib gəldilərmi? Elnurə ölümü ilə qalib gəldi. Ölməzdən qabaq övladının “atasını” tapıb ondan qisas aldı, onu ləyaqətli şəkildə öldürdü. Elnurənin övladı sevgidən yox, məcburiyyətdən, təcavüzdən dünyaya gəlmişdi, o körpənin bir günahı yox idi. O, Elnurənin yaralarına yara bandı olmuşdu.
Akşin Xəyal real hadisələrin fonunda belə bir əsər yaradıb, təcavüz olunmuş bir qadının taleyindən yola çıxaraq, qələmini işə salıb. Hal-hazırda ana ilə balanın məzarı Mingəçevirdədir. Onların məzarını bir anasının yaxşılıqlar etdiyi dayısı arvadı, bir də ona məhəbbət bəsləyən gənc bir oğlan ziyarət edir.
Oxucular, siz olsaz, o övladı dünyaya gətirərdinizmi?

Sərvanə Dağtumas
Ədəbiyyatşünas

ZiM.Az

.