VƏTƏNDƏN UZAQDA VƏTƏN YAŞADAN ALİM-MÜƏLLİM - ADİL MİŞİYEV... TDPİ-nin Azərbaycan bölməsi, Ədəbiyyatşunaslıq, Müşfiq Borçalı, Dünya, İsrail 23 декабря ProfessorADİL MİŞİYEV(1935)VƏTƏNDƏN UZAQDA VƏTƏN YAŞADAN ALİM-MÜƏLLİM... Haqqında söhbət açmaq istədiyimiz sevimli ali məktəbmüəllimimiz, dəyərli ziyalı,tanınmış tədqiqatçı, ədəbiyyatşünas-alim, təcrübəli pedaqoq, bacarıqlı təşkilatçı, xeyirxah insan, uzun müddət A.S.Puşkin adına Tbilisi Dövlət Pedaqoji İnstitutunun (sonralar S.S.Orbeliani adına Tbilisi Dövlət Pedaqoji Universitetinin) Azərbaycan dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışmış, filologiya elmləri doktoru, professor Adil Qardaş oğlu Mişiyev, sözün əsl mənasında, həmişə özündə bir Vətən yaşadıb və nə yaxşı ki, elə bu gün də yaşayır və yaşadır... O, 1935-ci ildə Odlar Yurdu Azərbaycanımızın ən qədim, ən gözəl və ən səfalı dilbər güşələrindən olan Oğuz rayonunda anadan olub, dünyaya göz açıb. 1960-cı ildə Bakıda Azərbaycan Xarici Dillər İnstitutunu bitirib. Elə həmin ildən də həyatını, ömur yolunu Gürcüstanla - Tbilisi şəhəri ilə bağlayıb. Təyinatla Tbilisi şəhərinə göndərilib. Elə ilk əmək fəaliyyətinə də Tbilisidə əvvəlcə «Sovet Gürcüstanı» - sonralar isə, daha doğrusu 1990-cı ildən indiyədək «Gürcüstan» adı ilə Azərbaycan dilində nəşr olunan respublika qəzetinin redaksiyasında başlayıb. Sonralar isə düz bir əsrin dörddə birindən çox - yəni 25 ildən artıq bir müddətdə A.S.Puşkin adına Tbilisi Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Azərbaycan bölməsində çalışıb, uzun müddət buradakı Azərbaycan dili və ədəbiyyatı kafedrasına rəhbərlik edib. Elə burada işlədiyi illərdə Filologiya elmləri üzrə namizədlik və doktorluq dissertasiyalarını uğurla mudafiə edib, professor elmi adına layiq görülüb. Ən əsası isə həmişə o, mənim, eləcə də A.P.Puşkin adına (sonralar S.S.Orbeliani adına) Tbilisi Dövlət Pedaqoji Universitetinin Azərbaycan şöbəsində təhsil alan mənim kimi onlarla, yüzlərlə tələbənin sevimlisi olub. Və elə bu gün də biz yetirmələrinin sevimlisidir!.. Məncə, müəllim üçün bundan böyük Mükafat ola bilməz!..Yaxşı yadımdadır. Biz hələ birinci kurs tələbəsi olarkən, bizlərdə elmi-tədqiqat işləri ilə məşqul olmağa böyük həvəs yaradırdı. Tez-tez Tələbə Elmi Cəmiyyətinin konfranslarını təşkil edirdi və eləcə də biz tələbələrinin ümuminstitut və ümumrespublika tələbə elmi konfranslarında iştirakımıza şərait yaradırdı. Hətta, bizləri bir neçə dəfə Bakıda keçirilən elmi konfranslara da göndərirdi. Biz həmin konfranslardan Tbilisiyə geri diplomlarla qayıdırdıq. Mən özüm də elmi-tədqiqat işlərinə məhz elə həmin tələbəlik illərindən başladım. Bakıda keçirilmiş tələbə elmi konfransında “Molla Pənah Vaqif və Gürcüstan” mövzusundakı məruzəm I dərəcəli dirloma layiq görüldü. Sonralar həmin məruzəni genişləndirib, “Ağır elli Borçalı” (1990) adlı ilk kitabımdan sonra ayrıca kitab kimi nəşr etdirdim. Kitabın “Bu Dostluğun yaşı çox!..” sərlövhəli “Ön söz”ündə Adil müəllimə öz minnətdarlığımı yazmağı da unutmadım... Onda Adil müəllim artıq İsrailə köçmüşdü və onunla heç bir əlaqəmiz yox idi. Kitabda bu minnətdarlığı görmüş görkəmli ədəbiyyatşünas-alim, sonralar Bakıda - Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində mənə dərs demiş mərhum müəllimimiz, filologiya elmləri doktoru, professor Xeyrulla Məmmədov məni yanına çağırtdırdı, Adil müəllimi soruşdu, onun ünvanını və ya telefon nömrəsini ona verməyimi xahiş etdi. Mən bildirəndə ki, “1990-cı ildən sonra Adil müəllimlə heç bir əlaqəm yoxdur”, məəttəl qaldı. Qaşlarını çatdı: “Necə yəni?! Bəs sən nə əcəb neçə ildən sonra ona öz kitabında öz minnətdarlığını yazmısan?” - söylədi... Mən cavab verdim ki, “Bəli müəllim, mən nə qədər sağamsa, ömrüm boyu mənim üzərimdə əməyi olmuş bütün insanlara, xüsusilə də öz müəllimlərimə minnətdar olacağam!...” Xeyrulla müəllim: “Halal olsun, bala!... Sənə zaval yoxdu...” - söylədi... Mən bu dəfə ona heç nə çavab verə bilmədim. Sadəcə ürəyimdə “Ustadına kəc baxanın, gözlərinə qan damar!..” - atalar sözünü xatırladım və Xeyrulla müəllimlə sağollaşıb otaqdan çıxdım...Sonralar mən “Çağdaş Borçalı ədəbi məktəbi” (Bakı, “Azərbaycan”, 1994), “Gürcüstanda Azərbaycan mətbuatı” (Bakı, “Təhsi” EİM, 1996) və b. adlı kitab və monoqrafiyalarımda da Adil müəllimin adını böyük hörmətlə vurğulamaqla yanaşı, onun elmi yaradıcılığı haqqında da oxuculara ətraflı məlumatlar verdim... Bəli, Adil müəllim hər zaman minnətdarlıqla xatırlanacaq müəllimdir. O eyni zamanda, artıq qeyd etdiyim kimi, görkəmli alimdir, tanınmış tədqiqatçıdır. Adil müəllimin Azərbaycan və gürcü xalqları arasında tarixən mövcud olmuş ədəbi dostluq əlaqələrinin tarixinin öyrənilməsində və inkişafında da xidmətləri böyükdür. Belə ki o, Azərbaycan - gürcü ədəbi əlaqələrinin tədqiqilə davamlı olaraq məşğul olmuş və bu mövzuda neçə-neçə elmi və publisistik məqalələr çap etdirmişdir. 1987-ci ildə isə filologiya elmləri doktoru, professor Adil Mişiyevin “Azərbaycan yazıçıları və Tiflis ədəbi-ictimai mühiti (1820-1905)” adlı kitabı Gürcüstan Respublikası Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi tərəfindən pedaqoji institutların tələbələri üçün dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmiş və Tbilisinin “Qanatleba” (“Maarif”) nəşriyyatında nəfis şəkildə işıqüzü görmüşdür. Kitabda əksəriyyəti ilk dəfə tədqiq edilən arxiv materialları və digər ilkin mənbələr əsasında XIX əsrin 20-ci illərindən başlayaraq Azərbaycan yazıçılarının qabaqcıl rus və gürcü fikri ilə qarşılıqlı münasibətləri nəzərdən keçirilir, Azərbaycan ədəbiyyatı, mətbuatı və milli teatrın Tiflislə bağlı inkişaf tarixi və problemləri əhatə olunur. Bütün bu məsələlər də əsərdə Azərbaycan və gürcü xalqlarının çoxəsrlik dostluq əlaqələri kontekstində tədqiq edilmişdir. Kitabda “XIX əsrin birinci yarısında Tiflis ədəbi-ictimai mühiti və Azərbaycan yazıçıları”, “M.F.Axundov və Tiflis ədəbi-ictimai mühiti”, “Azərbaycan yazıçıları və Tiflis rus mətbuatı”, “Ana dilli mətbuat yaratmaq uğrunda Azərbaycan ziyalılarının mübarizəsi”, “Birinci rus inqilabı ərəfəsində” və “Azərbaycan xalq qəhrəmanları gürcü ədəbiyyatında” sərlövhəli altı fəsil cəmlənmişdir. Bəli, Azərbaycan ədəbiyyatının Tiflis ədəbi-ictimai mühiti ilə bağlı səhifələri onun çoxəsrlik orijinal inkişaf tarixinin mühüm dəyişikliklərlə səciyyələnən parlaq bir mərhələsini təşkil edir. Bu əlaqələrin daha geniş və kompleks şəkildə tədqiq olunmasının milli mədəniyyət tariximiz üçün böyük əhəmiyyəti vardır. Bu baxımdan professor Adil Mişiyevin “Azərbaycan yazıçıları və Tiflis ədəbi-ictimai mühiti (1820-1905)” adlı kitabı xüsusilə qiymətlidir. P.S.: Amma nə etmək olar?!.. Həyatın, Tarixin və Zamanın yazılmamış acı “qanunları” da var... 1989-1990-cı illərdə Tbilisidə baş vermiş məlum hadisələrdən, daha doğrusu bir qrup “gürcü” şovinistlərinin milli münaqişələrindən sonra A.P.Puşkin adına (sonralar S.S.Orbeliani adına) Tbilisi Dövlət Pedaqoji Universitetinin Azərbaycan şöbəsi bağlanmış, şöbənin bütün professor-müəllim heyəti və tələbə kollektivi doğma təhsil ocaqlarından pərən-pərən düşmüş, kimisi Azərbaycana, kimisi Türkiyəyə, kimisi Rusiyaya, kimisi də başqa xarici ölkələrə üz tutmuşlar. Azərbaycan-gürcü ədəbi əlaqələrinə həsr olunmuş neçə-neçə elmi və publisistik kitabların, məqalələrin müəllifi çox hörmətli professor Adil Mişiyev isə tələbələri İradə Aşurova, Rita Yusifova, Gülçöhrə Suminova və başqaları ilə birlikdə İsrailə mühacirət etməyə məcbur olmuşdur. Hazırda İsraildə, Təl-əviv şəhərində yaşayırlar. Və mən bu yaxınlarda məhz həmin tələbə yoldaşlarımın vasitəsilə Adil müəllimin telefon nömrəsini tapdım və ona zəng etdim. (Fürsətdən istifadə edərək, Adil müəllimin telefon nömrəsini əldə etməyimdə mənə köməklik göstərmiş tələbə yoldaşlarıma da öz dərin təşəkkürümü bildirirəm!)... Mən telefonun o biri başında Adil müəllimin necə də sevindiyini duydum. Mən özüm də sevindim və həm də daxilən özümdə bir rahatlıq hiss etdim...Nəhayət, biz - hazırda istər Gürcüstanda, istər Azərbaycanda, istər İsraildə, istərsə də başqa xarici ölkələrdə çalışan yüzlərlə yetirməsinin adından sevimli müəllimimiz Adil Mişiyevə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, şəxsi həyatında və elmi yaradıcılığında yeni-yeni uğurlar arzulayırıq! Və əmin olduğumuzu bildiririk ki, Adil müəllim bundan sonra da Azərbaycan ədəbiyyatının, Tiflis ədəbi-ictimai mühitinin və Borçalı ədəbi məktəbinin tədqiqi və təbliği ilə bağlı tədqiqatlarını davam etdirəcəkdir!..Müşfiq BORÇALI.«Şərqin səsi», «Elm və Təhsil» qəzetləri, May, 2013. Professor Xeyrulla Məmmədov, Akademik Kamal Talıbzadə, Professor Adil Mişiyev və Professor Mədəd Çobanov. Tbilisi Dovlət Pedaqoji Universiteti, 1987. . Muəllif huquqları qorunur. Məlumatdan istifadə etdikdə istinad mutləqdir.